Medicinale planten op Kreta
Vanuit de lucht, net voor de landing op Heraklion of Chania Airport, kan Kreta er wat droog uit zien. In werkelijkheid is er voldoende water (lees onze vorige blog, onderop deze pagina) en daardoor is de begroeiing rijk en gevarieerd.
Verschillende groeigebieden
Wisselende lucht- en zeestromingen rond het eiland zorgen voor uiteenlopende weersomstandigheden per regio. Voeg daarbij de grote hoogteverschillen en zeer wisselende bodemgesteldheid, en het is te begrijpen dat je veel verschillende groeigebieden kunt ontdekken, elk met z’n kenmerkende planten en bomen.
Daartussen ook talloze geneeskrachtige planten. Het zijn veel teveel soorten om in dit verhaal volledig te belichten, dus laten we ons beperken tot wat er op ons eigen terrein aan wilde medicinale planten groeit! We hebben het stuk grond van Galini Breeze slechts gedeeltelijk gecultiveerd, dus het is deels nog een vrij ongerepte heuvel gebleven met de natuurlijke begroeiing.
Hallucineren met Alruin
Als eerste komen we hier een vrij zeldzame, maar in het oog springende soort tegen: de Alruin. De bessen en wortelknol zitten vol met hallucinerende stoffen, weet men al sinds eeuwen. De wortel lijkt vaak op een mannetje, een soort duiveltje. In de Middeleeuwen bestond het bijgeloof dat de plant daardoor een dodelijke schreeuw kon geven als je hem uittrekt. Daarom gebruikte men een hond of een zilveren lepel om de wortelknol te oogsten. Voor de zekerheid hield men alsnog de oren dicht, want je weet maar nooit…!
Trouwens, deze plant kreeg ook een eigen scene in één van de Harry Potter films, weet je nog?!
We hebben eigenlijk nooit van Grieken gehoord of ze de Alruin ook oogsten om zijn bijzondere sappen – wel hebben we gehoord dat sommige expats de bessen verzamelden om thuis mee door te kunnen kweken!
Hiernaast: Alruin in een 7e-eeuwse handgeschreven kopie van het geneeskunde-boek ‘Materia Medica’ van Pedanios Dioskorides. Dat was een Griekse arts, farmacoloog en botanicus, die leefde van circa 40 tot 90 na Christus.
Hippocrates adviseerde Diktamos
Een andere kenmerkende geneeskrachtige plant die op veel plaatsen op Kreta groeit, en dus ook bij ons, is de Diktamos. Er worden vele gunstige eigenschappen toegeschreven aan thee van deze ‘Dittany of Crete’: goed voor de spijsvertering en bloedsomloop, helpt tegen hoofdpijn, kiespijn en huidproblemen. Hippocrates (de Griekse grondlegger van de Westerse geneeskunde) schreef dat de plant helpt om bloedingen te stelpen en gebruikte het bij wondverzorging. Het verhaal gaat, dat gewonde dieren hun wonden over de Diktamos struikjes strijken, om sneller te laten genezen.
Pittige tijm tegen de pijn
Veel medicinale planten dragen opvallender roze of paarse bloemetjes. Op onze heuvel is dat bijvoorbeeld een bepaald soort Tijm. Het ruikt heerlijk, wordt in talloze Griekse schotels toegepast omdat het een pittige, peperachtige smaak geeft. Maar het heeft ook geneeskrachtige eigenschappen, zoals een pijnstillende en kalmerende werking bij reumatische pijnen. Geconcentreerde olie van deze plant bleek in wetenschappelijk onderzoek een krachtiger antibacteriële werking te hebben, dan veel officiële middelen.
Ontspannende thee
Over kleuren gesproken: in het voorjaar zijn er weken dat de hellingen van Zuid-Kreta fel geel kleuren. Een supermooi gezicht is dat! Het komt door massa’s wilde venkel met hun groengele bloemenschermen, die hoog uittorenen boven velden vol bodem-bedekkende klaverplantjes met kleine gele bloemetjes. Daartussen draagt ook Wilde Kamille bij aan dit mooie kleurenspel in de Lente. Het werkt ontspannend en helpt bij slapeloosheid. Daarnaast wordt het gebruikt als ontsmettend, ontstekingsremmend en antiallergisch middel. Je kunt er trouwens ook je haar mee bleken, maar dat is weer een heel andere toepassing!
Bij veel supermarktjes en kruiden-winkels kun je de inlandse Kamille in gedroogde vorm krijgen om thee van te zetten, vaak gemengd met andere Kretenzische kruiden zoals de Diktamos.
Schaduw en voedingstoffen
Tot slot nog een bijzondere plant; in dit geval geen kruid maar een boom. De majestueuze Johannesbrood-boom (Carob). We hebben er een stuk of 15 staan, sommige aangeplant langs de toegangsweg, sommige kleintjes zijn spontaan ontsproten, en 4 zijn al stokoud, met kronkelige takken in een enorme donkergroene kroon van tientallen meters in omtrek. Dat is ook fijn voor wat schaduw, voor mens en dier!
De zaden werden vroeger vermalen tot Johannesbroodpitmeel, dat als verdikkingsmiddel in babyvoeding of voor de productie van surrogaat-chocola werd gebruikt.
Medicinaal wordt johannesbrood-extract gebruikt voor problemen met de spijsvertering, waaronder diarree, brandend maagzuur en bepaalde darmaandoeningen zoals coeliakie en spruw.
Bij ons vinden de peulen nog steeds een goede bestemming: in het najaar komt een biologische boer uit het naburige dorp langs om ze te rapen als veevoer voor zijn varkens. Die zijn niet zo kieskeurig dat ze alleen het pitmeel willen: ze eten gewoon de complete peulen op. Hij heeft ons een keer verteld dat het dieet van carob-peulen heel gezond is voor zijn beesten, en zeer smakelijk vlees oplevert – een beetje als Iberico-ham, claimt hij zelfs! Prima om de zakken vol afgevallen peulen daarvoor te gebruiken, en het ruimt de tuin lekker op.
Kortom – alleen al op één heuvel in zuid Kreta, tref je een veelheid van interessante planten! Sommige dienen nog steeds als basis voor officiële geneesmiddelen; andere vinden vooral toepassing in kruidenthee, ovengerechten of home-made smeerseltjes. Wij laten ze gewoon lekker staan, want het is een mooi gezicht.
MH, Februari 2024
December 2023:
Kretenzer muziek: authentiek en uniek!
Liefhebbers van Kreta kunnen genieten van haar stranden, de natuur en de oudheden, en zeker ook van de muziek. Kretenzer muziek staat bekend om haar geheel eigen klank en sfeer. De sterke emotionele en ritmische lading is ontstaan in de tijd van de historische overheersingen door Grieken, Arabieren, Turken en Italianen op het eiland.
Vele traditionele liedjes gaan over historische heldendaden, liefde, voor- en tegenspoed en zijn heel herkenbaar. Er worden vaak traditionele dansen op uitgevoerd. Zo is er de Pentozalis, een dans met hoog opspringende mannen, die je kunt zien als een uiting van energie en kracht.
Ook de heel ritmische Syrtos is mooi; daarop dansen de meisjes en vrouwen van het dorp heel gracieus en trots, bij de dorpsfeesten met bijvoorbeeld Pasen, Pinksteren en Maria Hemelvaart.
In het Kafenion
Op elk moment van het jaar kun je Kretenzer muziek horen; zeker niet alleen op feestdagen. Als groepjes vrienden in een Kafenion zitten, zijn de muziekinstrumenten nooit ver weg.
In ons dorp Agia Galini, en haar zusterdorp in de bergen, Melambes, zien we de laatste tijd steeds vaker ook opvallend jonge mannen meespelen. Dat is mooi; het laat zien dat de traditionele muziekcultuur absoluut niet aan het wegzakken is.
Muziekles
Dat de traditionele muziek een belangrijk onderdeel van het sociale leven is en blijft, is in Agia Galini mede te danken aan Miro Papadogiannis. Miro is een gevierde muzikant die naast zijn vele optredens in geheel Griekenland, ’s zomers ook zo’n twee keer per week speelt en zingt in het plaatselijke muziekcafé van zijn oom, Miron Tirokomakis.
Sinds een paar jaar geeft hij muziekles in het dorp, en hij weet oud en jong te enthousiasmeren voor de Kretenzer muziek.
Dat leek mij ook wel wat! In Nederland speel ik in allerlei bandjes, dus ik wilde ook wel eens kennismaken met deze bijzondere akkoordenschema’s en zeldzame maatsoorten.
Nou, dat viel nog niet mee…
De laouto is geen gitaar
Ik sloot me aan bij een lesgroep, en leende een van de typische instrumenten in hun muziek, de Kretenzer Luit (Laouto). Die lijkt een soort 8-snarige gitaar met een dikke klankkast. Maar de stemming van de snaren loopt niet simpel van laag naar hoog, zoals bij een gewone gitaar. De 2de snaar is namelijk lager gestemd dan de 1ste, en daarna gaat het weer omhoog met wisselende toons-afstanden. Daardoor klinkt het heel ‘Mediterraans’, maar mijn kennis van gitaar-akkoordjes kon direct de prullenbak in…
Negenkwarts-maat
Ook de maatsoorten in deze muziek zijn heel bijzonder! Onze westerse muziek heeft bijna altijd vier tellen (of bij een walsje drie) per maat. De opzwepende en soms hypnotiserende Kretenzer muziek heeft echter vaak afwisselend blokjes van twee en drie tellen. Of men speelt 2 keer twee tellen en dan pas drie tellen, of zelfs 3 blokjes van twee en dan pas één van drie tellen – een 9/4 maatsoort, voor de kenners.
Dat is natuurlijk veel gevarieerder dan onze standaard maatsoort, maar het is wel lastig want je moet je gebruikelijke vierkwarts-maatgevoel proberen los te laten.
Improviseren en volgen
Daar komt bij, dat de vorm van veel liederen niet tevoren vast ligt. Zodra we in een groepje gingen spelen, merkte ik dat de solo-instrumentalist – meestal ook de zanger – improviseert tijdens het lied. Hij herhaalt belangrijke strofes een paar keer, en zijn medemuzikanten herhalen die alsof ze terug antwoorden. Tegelijk geeft hij hele subtiele hints waardoor de rest van het gezelschap weet wanneer het volgende akkoord komt, of wanneer je van een couplet overgaat naar het refrein of andersom.
Authentiek, met gevoel
Dat ‘elkaar volgen’ maakt de muziek heel authentiek, maar voor westers opgevoede muzikanten zoals mijzelf razend moeilijk om soepel in mee te kunnen spelen. “Maar Marcus, die overgangen, dat voel je toch vanzelf?,” vroeg Miro. Ja, misschien als je van kleins af aan die muziek hebt gehoord, maar hoe ik ook probeerde – het kwam niet bepaald ‘vanzelf…’!
Dus heb ik na dat tamelijk hopeloze jaartje les besloten: laat ik als ‘import-muzikant’ maar niet proberen mee te doen, maar gewoon genieten van de locals die met zoveel gevoel hun Kretenzer muziek spelen!
Pop-bands houden traditie in ere
En als we dan ter afwisseling van de typische, vaak wat weemoedige klanken van de traditionele Kretenzer muziek weer eens iets anders wilden horen, gingen we soms in de barretjes langs het strand naar optredens van live rock-bandjes zoals Alone Together, ZeroZero en Headlong. Maar voor een complete kennismaking met de hedendaagse Griekse en Kretenzer muziek is het geweldige Matala Beach Festival eind juni een aanrader. Bij veel van de pop-bands die daar staan, is nog duidelijk de invloed van de traditionele stijl hoorbaar. Ook bij hen maakt de authentieke Kretenzer muziek nog steeds een belangrijk deel uit van de culturele identiteit!
Marc Hinfelaar
Een groep vrienden uit het dorp maakt muziek in de straten van Agia Galini. Dit was tijdens de Κανταδα (‘Cantada’), 6 augustus 2021. Dat is de feestelijke afsluiting van de nationale feestdag Κοίμηση της Θεοτόκου (Kímisi tis Theotókou), “de Hemelvaart van de Moeder Gods”, ter herdenking van de hemelvaart van de Maagd Maria in lichaam en ziel. Lokale muziek en dans horen daar vanzelfsprekend bij!
Blog, February 2023
South Coast of Crete: Submerged Surprises
The South coast of Crete around Galini Breeze is popular for great sunbathing and swimming. That’s obvious, because the sea is nice and the beaches and bays are super beautiful! But did you know there are submerged surprises too? Here are three stories of something special to see just below the waterline…
On the south side of Kommos Beach – a beautiful, kilometers-long sandy beach where dozens of nests of sea turtles can be found in summer – a rock protrudes from the water about 150 meters from the coast. It is clearly visible because the waves break there. Some bathers sometimes swim there, because snorkeling is great around the rock.
But…: it’s no ordinary rock at all!
It is the old harbour head of a sunken jetty from Minoan times. Right opposite that rock, excavations of a storage complex that once belonged to this port have been going on since Sir Arthur Evans started 1924. It is revealed that this was an important supply line for Faistos and Gortyn, the famous inland settlements in the Messara plain.
Few swimmers who lap around the rock nowadays, will realize that innumerable antique sailing ships from all over the Mediterranean unloaded their precious merchandise here, ages ago.
Matala, a little further away, is known for the caves in the chalk cliffs. Many visitors dream of the hippie days, when it was one big party in this area! But exactly on the other side of the bay, just below the waterline, there is something special too: storage basins for fish from the Roman era (around 200 AD).
To keep caught fish alive and fresh, rectangular basins had been cut from the limestone coastal rocks just above the then waterline, which were continuously supplied with fresh water with an ingenious system of locks and gutters. One can still clearly distinguish some basins, but today those are just below seawater level. Even on aerial pictures those can be recognized. So, fish can now swim in and out freely!
A one-hour drive from Galini Breeze to the West, on Damnoni Beach near Plakias, a walk on the beach leads over strange round structures. A stone plateau with tiny waves of seawater gently rippling over it, contains perfectly round, shallow holes up to about a meter in diameter. A perfect habitat for sea anemones, crabs, sea urchins and all kinds of small fish. But of course, such a regular shape can never have arisen on its own, so what is it, you may ask?
It was a quarry.
In ancient times, millstones were carved here, to grind grain in the watermills. Scattered (parts of) those millstones have been found in the region; consisting of exactly the same kind of material as found in this quarry. Apparently, this stone plateau provided an excellent quality of granite, to carve out the round millstones!
Finally, the question is: what causes these kinds of man-made structures to be located below the current seawater level? Has the island subsided in the past millennia, or has the sea level risen?
It is a combination of both, but the effect is not the same everywhere in Crete.
A good indicator are the Roman fish tanks as seen in Matala: similar structures have been discovered in a dozen places on Crete. Remarkably, they have sunken much deeper (up to more than four meters) under water in the East compared to the Central and West part of the island (at most 1.5 meters deep).
The explanation lies in the local dynamics of the earth.
On the one hand, the entire island drops very slowly and sea level on average rises a bit (until 1962; after it dropped in this area). Since the Venetian period (1600 AD), the net calculated effect of both movements is about 1.25 meters of relative subsidence.
But on the other hand, especially the Western half of Crete was lifted several meters in the past millennia by series of small and bigger earthquakes. Due to this movements, at Falasarna you can find a port from about 300 BC that is located about 6 meters above sea level on dry land now!
In short: the coastline of Crete is not just beautiful; it has an intriguing history too. So, let’s realize that the entire island and its inhabitants are never in a static, unchanging state, and society must always adapt to the everlasting dynamics of the earth.
Blog, November 2022
Freshwater Miracles of Crete
When people imagine Crete, they mostly envision year-round sunshine, perfect beaches, and the salty Cretan Sea surrounding Greece’s biggest island. In the island’s south, however, there are many miraculous freshwater phenomena to be found. These sources have a story and irreplaceable function too. Here are three examples that will enthrall you.
Kourtaliotis Waterfall
Kourtaliotis is a perpetual waterfall near Plakias. Strangely, almost miraculously, there is no river anywhere to be seen that supplies the vibrant falls. Instead, the cool mineral water – of very good and constant quality – apparently just emerges from some holes in a rocky wall.
Recently, Geologists discovered that the source is an overflow from an underground ‘aquifer’, or river. Each Winter, it seems, the aquifer collects the rainwater from a 105 km2 inland plateau, enclosed by hills on all sides. The water sinks into the porous limestone soil but then encounters a watertight rock layer at a depth of 150 to 350 meters.
A volume of no less than 43.4 million cubic meters of water is therefore locked up in a huge ‘underground tub’! This tub constantly overflows in just 2 spots, and the most important one is exactly at the feed of Kourtaliotis Waterfall. This continuous flowing water eventually winds its way to the river of the romantic palm beach of Preveli.
The Baths of Ancient Gortyn
Another very special freshwater phenomenon can be found at Gortyn, half an hour to the east of the tourist center of the South, Agia Galini. There, magnificent ruins of what once was the Minoan capital of southern Crete stand alongside remnants of the Roman Empire. The site has an amazing ancient citadel, palaces, bathhouses, fountains, and pleasure gardens. Once again, however, the source of all the freshwater that graced this paradise is not so obvious. A small river runs beside the ancient city, but it’s not nearly big enough to have supplied so much for the city, especially not in Summer.
As it turns out, the Romans found a water solution high up at Zaros, about Zaros, 15 kilometers away, on the flanks of the Psiloritis Mountains. Roman engineers and constructors built a canal system that transported approx. 7,000 m3 of fresh water per day to Gortyn. A 400m3 large reservoir was placed at the top to keep the pressure on. Another piece of engineering genius was an ‘inverted siphon’, halfway through the route. Without pumping, it simply guided the water via a closed aqueduct into a lower valley and up again over the next hill, and so on down to the citadel. Thanks to this reliable water supply, Gortyn was a good place to be in those days! And even today, the Zaros spring is the source of a famous bottled water brand with that name.
A Spili Wonder
The main road from Agia Galini to Rethymno runs past another beautiful place with hidden fresh water as a feature. At a small parking lot just before the village of Spili, today’s locals always stop to fill a few bottles or jerry cans with spring water under some lush trees. The quality is much better than the municipality water at home, they say.
In previous times water from the spring flowed like a tiny river onto a beautiful arcade, which protruded into the valley at right angles. After about 150 meters, the arcade suddenly stops, and the waterfalls some 20 meters down through a kind of chimney. A dilapidated workshop can still be found there, where the force of the falling water is used to drive a millstone to grind flour for the local bakeries. Of course, a small chapel, Agia Fotia, overlooked this beautiful place, and hence that is the name of the source since ages.
Author’s note: You can reach these three places, Kourtaliotis Waterfall, Gortyn, and Spili, from Agia Galini in half an hour by car. Check www.visit-agiagalini.com for more information.
Blog: Freshwater Miracles of Crete
Publised in: https://www.argophilia.com/news/
Blog, July 2017
A one-way ticket to Agia Galini.
«Don’t dream your life – just live your dream»
When I meet Marc and Monique, they have just said goodbye to family and friends and they are left. This time not with a return ticket but with a one-way ticket. The village of Agia Galini in the South middle of the island of Crete is the final destination of this travel.
The couple has travelled half the world. In their younger years by the two of them, later with their two children, and in recent years together again. So they visited South Africa, Kenya, Tanzania, the United States and half of Europe. But, above all, Greece has been their most popular destination for decades.
The passion for Greece began early in their joint lives. About 30 years ago they took – adorned with Backpack – a plane ticket to Athens. In the port of Piraeus the youngsters took the first available ferry to one of the many Greek islands. Next morning, at sunrise they sailed into the caldera of Santorini. The unexpected spectacular views from the deck of the hundreds of meters high grey brown rocks, the snow-white villages balancing on the edge, the clear blue sky; that was a view they will never forget…
After this great trip they visited Greece year after year. They went to a new destinations every year, preferably to the somewhat lesser known islands and regions. “We skipped for example Kos and Rhodes, and selected mainly the lesser-known destinations like Koufonissia, Alonissos and Samothraki”, Monique explains. In all those years, they visited nearly 30 Islands, more than the average Greek.
The love for this nation and its inhabitants has been around ever since during that first trip, but deepened in the course of the time, as it were, into a solid marriage. Marc explains: “In fact, there are four aspects that are appealing to us in this country. To start, of course, the beautiful nature and the beautiful landscapes. Secondly – no surprise – sun guaranteed. Then there is the well-known hospitality of the Greeks”. He tells an exciting story, about a visit to a small village, were unfortunately no place for the night could be found. After the local inhabitants had provided them with food and drinks, and it became clear that shelter for the night was a problem, one of the villagers eventually offered his own house for the night. He and his family were o.k. to move to a small family-cod. “And maybe the most important, attractive aspect”, Monique fills, ”is the fourth element: the tendency of Greeks to live in the present moment, and the practical inventiveness in their way of living”.
That approach attracts Marc and Monique too. How organized and planned their own life and work in The Netherlands often may be, they closed the flexibility and convenience of the Greeks – the Greek joie de vivre – firmly in their hearts.
Twelve years ago, when during Summer holiday on the small island of Symi, they bought themselves a tiny writing booklet, to make notes about life every now and then. Short notes, loose phrases, spontaneous ideas. How do we see our future, what do we want to accomplish, where are we really happy? They carried that notebook with them for years, and steadily the blank pages got filled.
This so-called ‘book of dreams’ helped Marc and Monique over the years to ‘funnel’ their ideas, as they call this process themselves. During a stay at a small lodge in South Africa, everything seemed to fall into place. Running a small-scale accommodation, with a lot of privacy for the guests and heart-warming hospitality, that was what they wanted to create. Then created more specific plans and searched a long time for the best concept and place to achieve that dream. Florida, Amsterdam, South Africa: many options were considered until the compass eventually pointed to the South of Crete.
The choice for this particular village on this particular island in their beloved Greece features the couple: they seem to master the perfect combination of feel and ratio.
Monique tells: “During our exploration of the southern coast of Crete, we happened to stay in Agia Galini for some nights. Remarkably, at the entrance of the village a sign reads ‘Welcome Back Home’ and somehow it immediately felt like that. It is a beautiful place and it feels especially good. And, they fill each other: “the lovely authentic village is located by the sea, there are plenty of shops, there is a small fishing port, some 25 taverns, and Crete is fully equipped and easy to reach by daily low-cost flights from all European capitals. In short: a village from a booklet! And…: Crete has the longest season of all the Greek Islands. Obviously, in the end you’d better invest in a place where tourists can go 7 months a year, compared to an island where that is just 4 months.”
This couple links emotion and feeling to logical reasoning and common sense; that is what I noted during this interview..
Three and a half years ago they took the plunge. With the necessary legal assistance of Elxis, a real estate agency specialised in Greek real estate based in Utrecht, NL, they bought a large piece of land, just outside the village, with sea views. After an intensive search to select architects they assigned the reputable agency Action Constructing from Rethymnon to design and build this small scale holiday complex.
Construction from late 2015 until early 2017 went surprisingly smooth and now there are 4 studios for 2 persons each, there is a swimming pool, and a in addition a rentable villa in which they themselves will stay initially. The terraced complex is a wonderful amalgam between the cubist, minimalistic style of the Cyclades Islands, linked to the characteristic warmer Cretan building tradition with natural stone masonry chunks.
The studios (with the names Coast, Forest, Mountains and Sky, based on the 4 main Cretan ecosystems) are beautifully decorated, and equipped with all Western comforts and luxury. There is a beautiful swimming pool, but every studio also has a private shady terrace and private roof-deck.
Twice a week, they introduced the ‘Sundowner’ drinks, as they had enjoyed in Africa: just before dinner time a drink and some bites are offered in the common lounge by the pool. Guests can consult them for all possible questions, mingle and exchange their stories too. Excited Marc and Monique fill each other: tips about beautiful walks, interesting cities tours, wine tasting, cooking workshops and the way to the most beautiful remote beaches or excavations; guest will be helped with almost every conceivable desire.
I see the twinkle in their eyes. It is clear to me: in fact they want to offer their customers what they themselves liked the most during their holiday travels. Customization, attention, privacy and quality will be key in Galini Breeze.
And now the time’s finally come! Marc and Monique are anxious to get started. A few weeks after our interview, at the end of April ‘17, Galini Breeze has opened its doors.
They have kept their ‘dream booklet’. The dream that was created in bits and pieces while writing, is accomplished. But to be honest, I suspect that there are still a few blank pages in their booklet. I guess this couple it not yet fully done dreaming on.
Written by Frederiek Lommen
This article is published in ‘Griekenland Magazine’ (Greece Magazine), summer 2017.
http://www.griekenland-magazine.nl/